Τρίτη 13 Ιουλίου 2010

Σημαντικά στοιχεία για τον Χαμαιλέοντα στο Διβαρι

ΠΗΓΗ-ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΕΙΚΟΝΕΣ-ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ: Σχέδιο Διαχείρησης Επισκεπτών-Λιμνοθάλασσα Γιάλοβας*, ΕΟΕ, Αθήνα 2010

Συντάκτες:
Μαρίλια Καλούλη, Περιβαλλοντολόγος, Διαχείριση Φυσικών Πόρων
Nicolas Bedau, Landscape Planner, Αρχιτέκτονας Τοπίου

Συνεργάτες:
Rafael Krause, Landscape Planner
Merle Nitsch, Landscape Planner



Παραλία Χρυσής Ακτής ή Διβάρι

Εξαιτίας της εγγύτητας της παραλίας στη Πύλο (6χλμ), της προστατευμένης από τον άνεμο περιοχής, της εύκολης πρόσβασης λόγω του ασφαλτόδρομου κατά μήκος της ακτής αλλά και της μοναδικής Καντίνας στη περιοχή που βρίσκεται στο κέντρο της παραλίας, η παραλία αυτή συγκεντρώνει τον περισσότερο κόσμο.
Σύμφωνα με τις καταμετρήσεις αυτοκινήτων, κατά τη διάρκεια των ετών 2004-2009, παρατηρείται μια αύξηση της τάξεως 158% (Γράφημα 2.1.1). Οι περισσότεροι επισκέπτες είναι Έλληνες, κυρίως κάτοικοι της Πύλου, ή άτομα που κατάγονται από την ευρύτερη περιοχή, ενώ αρκετοί είναι και οι Αθηναίοι. Οι περισσότεροι τουρίστες του εξωτερικού είναι κυρίως Γερμανοί και Ιταλοί.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων επισκέπτεται την παραλία για ημερήσια εκδρομή. Οι επισκέπτες παραμένουν από 1.5-3 ώρες στην παραλία, ενώ το κύριο μεταφορικό μέσο που χρησιμοποιούν είναι το αυτοκίνητο.

Γράφημα 2.1.1-1: Καταμετρήσεις οχημάτων στη παραλία Διβάρι

Πηγή: Βάση Δεδομένων ΕΟΕ/Γιάλοβα, 2009

Οι επιπτώσεις από την ανθρώπινη δραστηριότητα αφορούν κυρίως την δομή και σύσταση των οικοτόπων των θινών καθώς και την ενόχληση που προκαλείται στον Αφρικανικό χαμαιλέοντα.

Συμπύκνωση – μόνιμη διάβρωση και λύση των θινών: Προκαλείται από οχήματα που διέρχονται από και σταθμεύουν συνεχώς στις ίδιες θέσεις έχοντας δημιουργήσει ουσιαστικά ένα άτυπο δίκτυο δρόμων και ατομικών θέσεων πάρκινγκ. Πλήρης διάβρωση των θινών παρατηρείται στο χώρο που σταθμεύουν τα οχήματα πίσω από την υπάρχουσα καντίνα, στο τέλος του χωματόδρομου προς Παλαιόκαστρο, και σε διάφορα σημεία κατά μήκος της παραλίας Διβαρίου.

Εποχική διάβρωση – Καταστροφή αμμόφιλης βλάστησης: Προκαλείται εποχικά και σημειακά δημιουργώντας “μονοπάτια” από την συνεχή πεζοπορία επί των ίδιων συγκεκριμένων διαδρομών, και από την διέλευση τροχόσπιτων, αγροτικών οχημάτων και τρακτέρ επί των θινών. Εξαιτίας της έντασης του φαινόμενου κατά τους θερινούς μήνες, το σύστημα δεν προλαβαίνει να ανακάμψει μέχρι την επόμενη περίοδο και σε κάποιες θέσεις έχει εισέλθει πλέον στα πρώτα στάδια κατάρρευσης. Πρόσθετη διάβρωση προκαλεί ο καθαρισμός των παραλιών κάθε καλοκαίρι με μηχανικά μέσα.
Οχήματα βαρέως τύπου ακόμα και μπουλντόζες χρησιμοποιούνται για την απομάκρυνση των φυκιών που συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια του χειμώνα στις ακτές. Η απομάκρυνση με αυτό τον τρόπο προκαλεί έντονη διάβρωση της ακτής αφού μαζί με τα φύκια αφαιρείται άμμος και αμμόφιλη βλάστηση, αυξάνοντας την έκθεση της αμμουδιάς στον άνεμο και στο κύμα. Αποτέλεσμα κάθε χρόνο να μειώνεται το βάθος των ακτών κατά πολλά μέτρα και να απειλούνται οι ακτές με εξαφάνιση. Πλέον
επιβαρυμένα σημεία είναι οι θίνες της Βοίδοκοιλιάς, καθώς και οι διάδρομοι διέλευσης είτε πεζών είτε οχημάτων σε όλο το μήκος της παραλίας Διβαρίου.

Επιπτώσεις σε είδη:

Καταστροφή βιοτόπου χαμαιλέοντα. Ευάλωτο είδος στη καταστροφή των παράκτιων θινών και της βλάστησης είναι ο μοναδικός σε ολόκληρη την Ευρώπη, Αφρικανικός χαμαιλέοντας που ζει, αναπαράγεται και ωοτοκεί σε όλη την παράκτια έκταση του Διβαρίου. Η διέλευση τροχοφόρων καταστρέφει τόσο τη βλάστηση (θαμνώδεις-αμμόφιλη) η οποία αποτελεί το βασικό ενδιαίτημα του είδους, όσο και τις φωλιές, οι οποίες γίνονται στην άμμο κατά μήκος της ακτής.
Ενόχληση χαμαιλέοντα. Η αύξηση των επισκεπτών κυρίως στη παραλία Διβαρίου, έχει σημαντικές επιπτώσεις στη βιολογία και οικολογία του Αφρικανικού χαμαιλέοντα. Η ΕΟΕ, από το 1997 μελετά την αναπαραγωγική επιτυχία του είδους και παρακολουθεί την κατάσταση του πληθυσμού του. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι το είδος αναπαράγεται το καλοκαίρι (Αύγουστο-Οκτώβριο), δηλαδή συμπίπτει χρονικά τουλάχιστον η εποχή του ζευγαρώματος και η εποχή εκκόλαψης των αυγών με την
υψηλή τουριστική περίοδο,. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μείωση του μεγέθους του ζώου, καθυστέρηση του ζευγαρώματος και της ωοτοκίας και μετατόπιση της φωλεοποίησης προς πιο απομακρυσμένες περιοχές. Πρόσφατες μελέτες έχουν αποδείξει ότι η σχέση της παρουσίας του ζώου ως προς την ανθρώπινη παρουσία είναι αντιστρόφως ανάλογη. Αυτό οφείλεται στην ενόχληση που προκαλεί η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού επισκεπτών στον πυρήνα αναπαραγωγής του ζώου. Σύμφωνα με τις καταγραφές επισκεπτών και οχημάτων, το 53.2% των επισκεπτών συγκεντρώνεται στη περιοχή που βρίσκεται η μοναδική καντίνα. Η περιοχή αυτή βρίσκεται στο κέντρο της παραλίας Διβαρίου, αυτό έχει ως συνέπεια: 1ον να προκαλείται θανάτωση ζώων από την συνεχή κυκλοφορία αυτοκινήτων και 2. να έχει εξωθήσει τα ζώα σε απομάκρυνση τους από το κέντρο....

1. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέγει η ΕΟΕ από το 2003, κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, καταγράφονται από 25-97 (ελάχιστο-μέγιστο) σκοτωμένα ζώα στην παραλιακή άσφαλτο στο Διβάρι. Εκτός από χαμαιλέοντες, πολλά είδη φιδιών (Malpolon monspessulanus, Eryx jaculus, Elaphe quatrolineata, Natrix natrix) σαύρες (Lacerta trilineata), χελώνες (Testudo marginata Testudo hermanni), Βατράχια (Hyla arborea, Bufo bufo, Rana balcanica), μικρά θηλαστικά (Erinaceus concolor, Mustela nivalis,
Martes foina), και μικρά πουλιά σκοτώνονται στην άσφαλτο.
2. Αναλύοντας την κατανομή των φωλιών μέσα στο χώρο από το 1997 έως το 2008, παρατηρείται ότι τομείς που συγκέντρωναν την πλειοψηφία των φωλιών το 1997-2003 έχουν σταδιακά χάσει τη σημασία τους και τομείς που είχαν ελάχιστες φωλιές στο παρελθόν συγκεντρώνουν σήμερα ένα μεγάλο ποσοστό των φωλιών.

[...] 
ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ  ΓΙΑ ΤΟ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΟΕ. Η ΕΟΕ ΘΕΩΡΕΙ -ΟΧΙ ΑΔΙΚΩΣ ΦΥΣΙΚΑ- ΟΤΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΑΝ (Α.Η ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ CHAMAELEO AFRICANUS, Β. Η ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ ΚΑΙ Γ. Ο ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΦΩΛΙΩΝ) ΘΕΤΟΥΝ ΣΕ ΑΜΕΣΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΟ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΥΚΛΩΜΑ ΠΑΡΑΝΟΜΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΖΩΟΥ, ΑΦΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΠΟΥ ΑΚΡΙΒΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΝΑ ΒΡΕΙ ΤΟ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΟ ΜΕ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑ. ΛΟΓΩ ΛΟΙΠΟΝ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΣΟΒΑΡΟΥ  ΚΑΙ ΣΕΒΑΣΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΘΗΚΑΝ ΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ. ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ ΠΩΣ ΔΕΝ  ΘΕΛΟΥΜΕ ΓΙΑ ΚΑΝΕΝΑ ΛΟΓΟ ΝΑ ΤΕΘΕΙ ΣΕ ΑΜΕΣΟ ΚΙΝΔΥΝΟ Η ΑΓΡΙΑ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑΣ.
[...]

Άλλες επιπτώσεις από την ανθρώπινη ενόχληση. Σύμφωνα με τα στοιχεία παρακολούθησης του πληθυσμού έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση του μεγέθους σώματος του χαμαιλέοντα και του αριθμού αυγών που γεννάει. Όσο μικρότερα είναι τα ζώα τόσο λιγότερα αυγά θα ωοτοκήσουν. Σε μελέτη που έγινε το 2008 αποδείχτηκε ότι στις περιοχές με μεγαλύτερη συχνότητα επισκεπτών υπάρχει μικρότερη αφθονία και ποικιλία ασπόνδυλων. Αυτό έχει άμεση επίπτωση στο χαμαιλέοντα αφού τρέφεται αποκλειστικά με έντομα. Η μείωση της τροφής και η κακή δίαιτα αδυνατίζει τον οργανισμό των ζώων και τα κάνει ευάλωτα στους θηρευτές. Δεν αναπτύσονται σε μέγεθος και αυτό έχει ως συνέπεια την καθυστέρηση του ζευγαρώματος. Όσο λιγότερο τρέφονται τόσο πιο αργά θα αναπτυχθούν τα αυγά και τόσο πιο αργά θα φωλιάσουν τα θηλυκά. Γενικά έχει παρατηρηθεί μια καθυστέρηση στην ημερομηνία φωλιάσματος. Επίσης η ανθρώπινη παρουσία δημιουργεί στα ζώα συμπεριφορά αντιθήρευσης, αύξηση του στρες και παραμονή σε κρυψώνες. Αυτό εμποδίζει τα ζώα να εγκαταλείψουν την κρυψώνα σε αναζήτηση συντρόφου με αποτέλεσμα να καθυστερεί το ζευγάρωμα. Η παραμονή σε κρυψώνα επίσης οδηγεί στη μείωση της θερμοκρασίας του σώματος και στη καθυστέρηση της ανάπτυξης των αυγών.


Ενόχληση από την αναζήτηση / Συλλογή ζώων
Άλλη μία ενόχληση που προκαλείται στο ζώο είναι ότι έχει γίνει αρκετά δημοφιλές και ο κόσμος επιθυμεί να το δει, να το πιάσει, να το φωτογραφίσει. Στο Κέντρο Ενημέρωσης μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις των επισκεπτών είναι πως μπορούμε να δούμε ένα χαμαιλέοντα. Ο χαμαιλέοντας είναι ένα κρυπτικό ζώο που δεν επιθυμεί να γίνεται ορατό. Την ικανότητά του να αλλάζει χρώματα την έχει αναπτύξει ως μέσο προστασίας ώστε να μην γίνεται αντιληπτό από πιθανούς θηρευτές. Τον περισσότερο χρόνο της ζωής του το περνάει καλά κρυμμένος μέσα στη βλάστηση. Η εποχή που επιδίδεται σε μετακινήσεις είναι η εποχή του ζευγαρώματος, όπου εγκαταλείπει την κρυψώνα του σε
αναζήτηση συντρόφου.

Συχνή ενόχληση προκαλεί η διέλευση πεζών σε σημεία των θινών κοντά στους θάμνους όπου ζει και φωλιάζει ο χαμαιλέοντας. Η διέλευση γίνεται κυρίως από άγνοια, η χρήση των θάμνων από τους λουόμενους ως «τουαλέτα» είναι ένας από τους λόγους. Τελευταία όμως υπάρχει διέλευση πεζών προς αναζήτηση του ζώου. Η ενόχληση είναι πολύ μεγάλη κατά τη διάρκεια της φωλεοποίησης. Όταν το θηλυκό είναι έτοιμο να φωλιάσει και ψάχνει για κατάλληλη θέση, κυκλοφορεί στην άμμο κοντά στουςθάμνους. Σε περίπτωση που εκείνη τη στιγμή διέρχεται σε κοντινή απόσταση άνθρωπος, το θηλυκό θα εγκαταλείψει την προσπάθεια και θα κρυφτεί μέσα στους θάμνους. Αν η απόπειρα επαναληφθεί και ξαναδεχτεί ενόχληση, τότε είτε επιλέγει χειρότερο σημείο για φώλιασμα είτε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να πεθάνει.
 Στο εξωτερικό, η αγορά ερπετών ως κατοικίδια είναι αρκετά διαδεδομένη συνήθεια και στο εμπόριο άγριων ζώων οι χαμαιλέοντες πωλούνται ως κατοικίδια ζώα. Αν και το είδος προστατεύεται από την διεθνής συνθήκη CITES, ο κίνδυνος λαθρεμπορίου υφίσταται. Στην Ελλάδα αν και δεν είναι τόσο διαδεδομένο υπάρχει εμπόριο ερπετών και μπορεί κανείς να βρει χαμαιλέοντες στα καταστήματα κατοικίδιων ζώων. Η συλλογή του ζώου είναι αρκετά εύκολη αν γνωρίζει κάποιος πώς να τα βρει. Όσο η περιοχή παραμένει αφύλαχτη, υπάρχει η πιθανότητα συλλογής ζώων από τη φύση. Το 2008,
εντοπίστηκαν σε Αθηναϊκό κατάστημα 8 άτομα Αφρικάνικου χαμαιλέοντα από τη Γιάλοβα. Το γεγονός αυτό καταγγέλθηκε από την ΕΟΕ, τα ζώα κατασχέθηκαν από τις αρμόδιες δασικές αρχές και όσα επιβίωσαν απελευθερώθηκαν ξανά στη Γιάλοβα. Η καταγγελία έχει πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης και η υπόθεση αναμένεται να εκδικαστεί. Ο κίνδυνος όμως επανάληψης αυτή της παρανομίας είναι υπαρκτός και όσο το ζώο αποκτά δημοσιότητα χωρίς όμως την απαραίτητη προστασία και φύλαξη ο κίνδυνος αυξάνεται.


*Η εν λόγω μελέτη-σχέδιο από την οποία αντλήθηκαν και τα συγκεκριμένα στοιχεία αναφέρει και πολλά πράγματα για την επίδραση της Π.Ο.Τ.Α. στο περιβάλλον της Γιάλοβας και των περιοχών που γειτνιάζουν με αυτή. Τα στοιχεία αυτά που αφορούν στην Π.Ο.Τ.Α. θα αναρτηθούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα σε μελλοντική ανάρτηση. Αξίζει όμως να σημειώθεί πως ενώ η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει στην κατοχή της τη συγκεκριμένη μελέτη, δεν την έχει καταθέσει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος. Προφανός γιατί δε θέλει να έρθει σε σύγκρουση με την Π.Ο.Τ.Α., αφού το σχέδιο αναφέρει και την Π.Ο.Τ.Α. ως μελλοντική απειλή. Δεν θα πούμε περισσότερα για τον ρόλο της ΕΟΕ στην περιοχή καθώς έχουμε αναφερθεί σε αυτόν σε προηγούμενες αναρτήσεις.

βλέπε επίσης:




Αγγελής

5 σχόλια:

navarino-s είπε...

Μπράβο στα παιδιά για την καταπληκτική τους έρευνα και μπράβο σε σένα Αγγελή που την "κρέμασες"!

Ανώνυμος είπε...

na kanoume sinaspismo enantia stin eoe kai tis loipes lamogiarikes dynameis pou lymainontai to xoro tis oikologias.....i eoe ksepoulithike sto xrima! epaggelmaties tou periballontos ntymenoi me ton mandya ton ethelonton!

chameleontas09 είπε...

navarino-s
συμφωνώ μπράβο στα παιδιά… όμως αυτά τα στοιχεία που έχουνε κι έπεσαν και στα δικά μου χέρια καλό θα είναι να τα προωθήσουν εκεί που πρέπει μπας και αλλάξει κάτι. Βέβαια οι ίδιοι έχουν και άλλα στοιχεία που θα έπρεπε να γνωστοποιήσουν εδώ και καιρό αλλά κάνουν πλάτες στον καπετάνιο. Αγαστή συνεργασία. Αλλά βλέπεις ο ρόλος της ΕΟΕ στην περιοχή είναι αυτός των ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ και δυστυχώς έτσι έχουν τα πράγματα και φοβάμαι τώρα που άλλαξε κεφάλι στην ηγεσία της τοπικής ΕΟΕ Πύλου (βλέπε Γ. Μανέας νομίζω) θα χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο! Το χρήμα βλέπεις τα κάνει όλα.

Αγγελής

chameleontas09 είπε...

Ανώνυμε

προσωπικά συμφωνώ και επαυξάνω. Βέβαια πρέπει να τονίσω πως η ΕΟΕ χωρίζεται σε υπαλλήλους που παίρνουν μισθό και σε εθελοντές που απλά κάνουν εργασίες στην περιοχή. Θεωρώ πως οι εθελοντές είναι αυτοί που δεν φταίνε σε τίποτα. Αν και είμαι αντίθετος με τον εθελοντισμό σε τέτοιου είδους επίπεδο πιστεύω πως τα παιδιά πηγαίνουν γιατί πραγματικά αγαπούν αυτό που κάνουν. Αν κάποιοι προσφέρουν κάτι στο περιβάλλον της περιοχής με τα λιγοστά μέσα που διαθέτουν (και παρά τις μεγάλες χορηγίες που έπαιξαν στην ΕΟΕ) αυτοί είναι οι εθελοντές έλληνες κατά κόρον αλλά και αλλοδαποί. Το πρόβλημα βρίσκεται στην ηγεσία και στους υπαλλήλους περιβαλλοντολόγους κλπ, της ΕΟΕ τοπικά αλλά και ευρύτερα σε κεντρικό επίπεδο. Η ΕΟΕ Πύλου έλαβε όπως έχουμε ξαναπεί χορηγία από τον Κωνσταντακόπουλο ποσό άνω των 100.000 ευρώ. Οι υπάλληλοι της μένουν σε κτήριο στην Πύλο που τους το έδωσε πάλι ο Κωνσταντακόπουλος. Είναι απλά πράγματα, σαφέστατα η συνεργασία τους είναι πάρα πολύ καλή. Συμμετέχουν ακόμα και στις μελέτες της ΤΕΜΕΣ που έχουν σχέση με τα νερά και τα υπόγεια ύδατα της περιοχής. Βγαίνουν μέχρι και σε εφημερίδες (βλέπε Τενεκετζής… στο προηγούμενο ποστ για το Διβάρι έχω το λινκ της Καθημερινής) και λένε ότι όλα είναι καλά την ίδια στιγμή που οι ίδιοι έχουν συντάξει μελέτες και έρευνες που ουσιαστικά υποδεικνύουν το αντίθετο.
Είναι ξεκάθαρος ο ρόλος της ΕΟΕ Πυλού και τον έχουμε καταλάβει όλοι πλέον.

Αγγελής

chameleontas09 είπε...

υ.γ.1. Έλαβα μαι έυστοχη παρατήρηση για τα πολλά θαυμαστικά που βάζω κάθε φορά που γράφω και τώρα αρχίζω να τα κόβω σιγά-σιγα.

υ.γ2. Στην παραλία Λάμπες της Μεθώνης έχουν εντοπιστεί τρεις φωλιές χελώνων καρέττα-καρέττα. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος τον ρόλο της προστασίας των εν λόγω φωλιών έχουν αναλάβει ευαισθητοποιημένοι κάτοικοι της περιοχής και όχι η ΜΚΟ ΑΡΧΕΛΩΝ η οποία το μόνο που ξέρει είναι να διαφημίζεται στην τηλεόραση ζητώντας την στήριξη όλων μας.
Το ίδιο και στην Κορώνη. Στη μοναδική φωλιά που έχει καταγραφεί για φέτος -αν δεν κάνω λάθος- ρόλο εθελοντή έχουν αναλάβει γερμανοί παραθεριστές. Και εδώ απών ο ΑΡΧΕΛΩΝ.


Αγγελής

Herpetofauna of Greece