Σημαντικά στοιχεία για τον Χαμαιλέοντα στο Διβαρι

ΠΗΓΗ-ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΕΙΚΟΝΕΣ-ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ: Σχέδιο Διαχείρησης Επισκεπτών-Λιμνοθάλασσα Γιάλοβας*, ΕΟΕ, Αθήνα 2010

Συντάκτες:
Μαρίλια Καλούλη, Περιβαλλοντολόγος, Διαχείριση Φυσικών Πόρων
Nicolas Bedau, Landscape Planner, Αρχιτέκτονας Τοπίου

Συνεργάτες:
Rafael Krause, Landscape Planner
Merle Nitsch, Landscape Planner



Παραλία Χρυσής Ακτής ή Διβάρι

Εξαιτίας της εγγύτητας της παραλίας στη Πύλο (6χλμ), της προστατευμένης από τον άνεμο περιοχής, της εύκολης πρόσβασης λόγω του ασφαλτόδρομου κατά μήκος της ακτής αλλά και της μοναδικής Καντίνας στη περιοχή που βρίσκεται στο κέντρο της παραλίας, η παραλία αυτή συγκεντρώνει τον περισσότερο κόσμο.
Σύμφωνα με τις καταμετρήσεις αυτοκινήτων, κατά τη διάρκεια των ετών 2004-2009, παρατηρείται μια αύξηση της τάξεως 158% (Γράφημα 2.1.1). Οι περισσότεροι επισκέπτες είναι Έλληνες, κυρίως κάτοικοι της Πύλου, ή άτομα που κατάγονται από την ευρύτερη περιοχή, ενώ αρκετοί είναι και οι Αθηναίοι. Οι περισσότεροι τουρίστες του εξωτερικού είναι κυρίως Γερμανοί και Ιταλοί.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων επισκέπτεται την παραλία για ημερήσια εκδρομή. Οι επισκέπτες παραμένουν από 1.5-3 ώρες στην παραλία, ενώ το κύριο μεταφορικό μέσο που χρησιμοποιούν είναι το αυτοκίνητο.

Γράφημα 2.1.1-1: Καταμετρήσεις οχημάτων στη παραλία Διβάρι

Πηγή: Βάση Δεδομένων ΕΟΕ/Γιάλοβα, 2009

Οι επιπτώσεις από την ανθρώπινη δραστηριότητα αφορούν κυρίως την δομή και σύσταση των οικοτόπων των θινών καθώς και την ενόχληση που προκαλείται στον Αφρικανικό χαμαιλέοντα.

Συμπύκνωση – μόνιμη διάβρωση και λύση των θινών: Προκαλείται από οχήματα που διέρχονται από και σταθμεύουν συνεχώς στις ίδιες θέσεις έχοντας δημιουργήσει ουσιαστικά ένα άτυπο δίκτυο δρόμων και ατομικών θέσεων πάρκινγκ. Πλήρης διάβρωση των θινών παρατηρείται στο χώρο που σταθμεύουν τα οχήματα πίσω από την υπάρχουσα καντίνα, στο τέλος του χωματόδρομου προς Παλαιόκαστρο, και σε διάφορα σημεία κατά μήκος της παραλίας Διβαρίου.

Εποχική διάβρωση – Καταστροφή αμμόφιλης βλάστησης: Προκαλείται εποχικά και σημειακά δημιουργώντας “μονοπάτια” από την συνεχή πεζοπορία επί των ίδιων συγκεκριμένων διαδρομών, και από την διέλευση τροχόσπιτων, αγροτικών οχημάτων και τρακτέρ επί των θινών. Εξαιτίας της έντασης του φαινόμενου κατά τους θερινούς μήνες, το σύστημα δεν προλαβαίνει να ανακάμψει μέχρι την επόμενη περίοδο και σε κάποιες θέσεις έχει εισέλθει πλέον στα πρώτα στάδια κατάρρευσης. Πρόσθετη διάβρωση προκαλεί ο καθαρισμός των παραλιών κάθε καλοκαίρι με μηχανικά μέσα.
Οχήματα βαρέως τύπου ακόμα και μπουλντόζες χρησιμοποιούνται για την απομάκρυνση των φυκιών που συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια του χειμώνα στις ακτές. Η απομάκρυνση με αυτό τον τρόπο προκαλεί έντονη διάβρωση της ακτής αφού μαζί με τα φύκια αφαιρείται άμμος και αμμόφιλη βλάστηση, αυξάνοντας την έκθεση της αμμουδιάς στον άνεμο και στο κύμα. Αποτέλεσμα κάθε χρόνο να μειώνεται το βάθος των ακτών κατά πολλά μέτρα και να απειλούνται οι ακτές με εξαφάνιση. Πλέον
επιβαρυμένα σημεία είναι οι θίνες της Βοίδοκοιλιάς, καθώς και οι διάδρομοι διέλευσης είτε πεζών είτε οχημάτων σε όλο το μήκος της παραλίας Διβαρίου.

Επιπτώσεις σε είδη:

Καταστροφή βιοτόπου χαμαιλέοντα. Ευάλωτο είδος στη καταστροφή των παράκτιων θινών και της βλάστησης είναι ο μοναδικός σε ολόκληρη την Ευρώπη, Αφρικανικός χαμαιλέοντας που ζει, αναπαράγεται και ωοτοκεί σε όλη την παράκτια έκταση του Διβαρίου. Η διέλευση τροχοφόρων καταστρέφει τόσο τη βλάστηση (θαμνώδεις-αμμόφιλη) η οποία αποτελεί το βασικό ενδιαίτημα του είδους, όσο και τις φωλιές, οι οποίες γίνονται στην άμμο κατά μήκος της ακτής.

Ενόχληση χαμαιλέοντα. Η αύξηση των επισκεπτών κυρίως στη παραλία Διβαρίου, έχει σημαντικές επιπτώσεις στη βιολογία και οικολογία του Αφρικανικού χαμαιλέοντα. Η ΕΟΕ, από το 1997 μελετά την αναπαραγωγική επιτυχία του είδους και παρακολουθεί την κατάσταση του πληθυσμού του. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι το είδος αναπαράγεται το καλοκαίρι (Αύγουστο-Οκτώβριο), δηλαδή συμπίπτει χρονικά τουλάχιστον η εποχή του ζευγαρώματος και η εποχή εκκόλαψης των αυγών με την
υψηλή τουριστική περίοδο,. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μείωση του μεγέθους του ζώου, καθυστέρηση του ζευγαρώματος και της ωοτοκίας και μετατόπιση της φωλεοποίησης προς πιο απομακρυσμένες περιοχές. Πρόσφατες μελέτες έχουν αποδείξει ότι η σχέση της παρουσίας του ζώου ως προς την ανθρώπινη παρουσία είναι αντιστρόφως ανάλογη. Αυτό οφείλεται στην ενόχληση που προκαλεί η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού επισκεπτών στον πυρήνα αναπαραγωγής του ζώου. Σύμφωνα με τις καταγραφές επισκεπτών και οχημάτων, το 53.2% των επισκεπτών συγκεντρώνεται στη περιοχή που βρίσκεται η μοναδική καντίνα. Η περιοχή αυτή βρίσκεται στο κέντρο της παραλίας Διβαρίου, αυτό έχει ως συνέπεια: 1ον να προκαλείται θανάτωση ζώων από την συνεχή κυκλοφορία αυτοκινήτων και 2. να έχει εξωθήσει τα ζώα σε απομάκρυνση τους από το κέντρο....

1. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέγει η ΕΟΕ από το 2003, κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, καταγράφονται από 25-97 (ελάχιστο-μέγιστο) σκοτωμένα ζώα στην παραλιακή άσφαλτο στο Διβάρι. Εκτός από χαμαιλέοντες, πολλά είδη φιδιών (Malpolon monspessulanus, Eryx jaculus, Elaphe quatrolineata, Natrix natrix) σαύρες (Lacerta trilineata), χελώνες (Testudo marginata Testudo hermanni), Βατράχια (Hyla arborea, Bufo bufo, Rana balcanica), μικρά θηλαστικά (Erinaceus concolor, Mustela nivalis,
Martes foina), και μικρά πουλιά σκοτώνονται στην άσφαλτο.

2. Αναλύοντας την κατανομή των φωλιών μέσα στο χώρο από το 1997 έως το 2008, παρατηρείται ότι τομείς που συγκέντρωναν την πλειοψηφία των φωλιών το 1997-2003 έχουν σταδιακά χάσει τη σημασία τους και τομείς που είχαν ελάχιστες φωλιές στο παρελθόν συγκεντρώνουν σήμερα ένα μεγάλο ποσοστό των φωλιών.

[...] 

ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ  ΓΙΑ ΤΟ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΟΕ. Η ΕΟΕ ΘΕΩΡΕΙ -ΟΧΙ ΑΔΙΚΩΣ ΦΥΣΙΚΑ- ΟΤΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΑΝ (Α.Η ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ CHAMAELEO AFRICANUS, Β. Η ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ ΚΑΙ Γ. Ο ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΦΩΛΙΩΝ) ΘΕΤΟΥΝ ΣΕ ΑΜΕΣΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΟ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΥΚΛΩΜΑ ΠΑΡΑΝΟΜΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΖΩΟΥ, ΑΦΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΠΟΥ ΑΚΡΙΒΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΝΑ ΒΡΕΙ ΤΟ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΟ ΜΕ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑ. ΛΟΓΩ ΛΟΙΠΟΝ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΣΟΒΑΡΟΥ  ΚΑΙ ΣΕΒΑΣΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΘΗΚΑΝ ΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ. ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ ΠΩΣ ΔΕΝ  ΘΕΛΟΥΜΕ ΓΙΑ ΚΑΝΕΝΑ ΛΟΓΟ ΝΑ ΤΕΘΕΙ ΣΕ ΑΜΕΣΟ ΚΙΝΔΥΝΟ Η ΑΓΡΙΑ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑΣ.

[...]

Άλλες επιπτώσεις από την ανθρώπινη ενόχληση. Σύμφωνα με τα στοιχεία παρακολούθησης του πληθυσμού έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση του μεγέθους σώματος του χαμαιλέοντα και του αριθμού αυγών που γεννάει. Όσο μικρότερα είναι τα ζώα τόσο λιγότερα αυγά θα ωοτοκήσουν. Σε μελέτη που έγινε το 2008 αποδείχτηκε ότι στις περιοχές με μεγαλύτερη συχνότητα επισκεπτών υπάρχει μικρότερη αφθονία και ποικιλία ασπόνδυλων. Αυτό έχει άμεση επίπτωση στο χαμαιλέοντα αφού τρέφεται αποκλειστικά με έντομα. Η μείωση της τροφής και η κακή δίαιτα αδυνατίζει τον οργανισμό των ζώων και τα κάνει ευάλωτα στους θηρευτές. Δεν αναπτύσονται σε μέγεθος και αυτό έχει ως συνέπεια την καθυστέρηση του ζευγαρώματος. Όσο λιγότερο τρέφονται τόσο πιο αργά θα αναπτυχθούν τα αυγά και τόσο πιο αργά θα φωλιάσουν τα θηλυκά. Γενικά έχει παρατηρηθεί μια καθυστέρηση στην ημερομηνία φωλιάσματος. Επίσης η ανθρώπινη παρουσία δημιουργεί στα ζώα συμπεριφορά αντιθήρευσης, αύξηση του στρες και παραμονή σε κρυψώνες. Αυτό εμποδίζει τα ζώα να εγκαταλείψουν την κρυψώνα σε αναζήτηση συντρόφου με αποτέλεσμα να καθυστερεί το ζευγάρωμα. Η παραμονή σε κρυψώνα επίσης οδηγεί στη μείωση της θερμοκρασίας του σώματος και στη καθυστέρηση της ανάπτυξης των αυγών.

Ενόχληση από την αναζήτηση / Συλλογή ζώων

Άλλη μία ενόχληση που προκαλείται στο ζώο είναι ότι έχει γίνει αρκετά δημοφιλές και ο κόσμος επιθυμεί να το δει, να το πιάσει, να το φωτογραφίσει. Στο Κέντρο Ενημέρωσης μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις των επισκεπτών είναι πως μπορούμε να δούμε ένα χαμαιλέοντα. Ο χαμαιλέοντας είναι ένα κρυπτικό ζώο που δεν επιθυμεί να γίνεται ορατό. Την ικανότητά του να αλλάζει χρώματα την έχει αναπτύξει ως μέσο προστασίας ώστε να μην γίνεται αντιληπτό από πιθανούς θηρευτές. Τον περισσότερο χρόνο της ζωής του το περνάει καλά κρυμμένος μέσα στη βλάστηση. Η εποχή που επιδίδεται σε μετακινήσεις είναι η εποχή του ζευγαρώματος, όπου εγκαταλείπει την κρυψώνα του σε
αναζήτηση συντρόφου.

Συχνή ενόχληση προκαλεί η διέλευση πεζών σε σημεία των θινών κοντά στους θάμνους όπου ζει και φωλιάζει ο χαμαιλέοντας. Η διέλευση γίνεται κυρίως από άγνοια, η χρήση των θάμνων από τους λουόμενους ως «τουαλέτα» είναι ένας από τους λόγους. Τελευταία όμως υπάρχει διέλευση πεζών προς αναζήτηση του ζώου. Η ενόχληση είναι πολύ μεγάλη κατά τη διάρκεια της φωλεοποίησης. Όταν το θηλυκό είναι έτοιμο να φωλιάσει και ψάχνει για κατάλληλη θέση, κυκλοφορεί στην άμμο κοντά στουςθάμνους. Σε περίπτωση που εκείνη τη στιγμή διέρχεται σε κοντινή απόσταση άνθρωπος, το θηλυκό θα εγκαταλείψει την προσπάθεια και θα κρυφτεί μέσα στους θάμνους. Αν η απόπειρα επαναληφθεί και ξαναδεχτεί ενόχληση, τότε είτε επιλέγει χειρότερο σημείο για φώλιασμα είτε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να πεθάνει.

 Στο εξωτερικό, η αγορά ερπετών ως κατοικίδια είναι αρκετά διαδεδομένη συνήθεια και στο εμπόριο άγριων ζώων οι χαμαιλέοντες πωλούνται ως κατοικίδια ζώα. Αν και το είδος προστατεύεται από την διεθνής συνθήκη CITES, ο κίνδυνος λαθρεμπορίου υφίσταται. Στην Ελλάδα αν και δεν είναι τόσο διαδεδομένο υπάρχει εμπόριο ερπετών και μπορεί κανείς να βρει χαμαιλέοντες στα καταστήματα κατοικίδιων ζώων. Η συλλογή του ζώου είναι αρκετά εύκολη αν γνωρίζει κάποιος πώς να τα βρει. Όσο η περιοχή παραμένει αφύλαχτη, υπάρχει η πιθανότητα συλλογής ζώων από τη φύση. Το 2008,
εντοπίστηκαν σε Αθηναϊκό κατάστημα 8 άτομα Αφρικάνικου χαμαιλέοντα από τη Γιάλοβα. Το γεγονός αυτό καταγγέλθηκε από την ΕΟΕ, τα ζώα κατασχέθηκαν από τις αρμόδιες δασικές αρχές και όσα επιβίωσαν απελευθερώθηκαν ξανά στη Γιάλοβα. Η καταγγελία έχει πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης και η υπόθεση αναμένεται να εκδικαστεί. Ο κίνδυνος όμως επανάληψης αυτή της παρανομίας είναι υπαρκτός και όσο το ζώο αποκτά δημοσιότητα χωρίς όμως την απαραίτητη προστασία και φύλαξη ο κίνδυνος αυξάνεται.

*Η εν λόγω μελέτη-σχέδιο από την οποία αντλήθηκαν και τα συγκεκριμένα στοιχεία αναφέρει και πολλά πράγματα για την επίδραση της Π.Ο.Τ.Α. στο περιβάλλον της Γιάλοβας και των περιοχών που γειτνιάζουν με αυτή. Τα στοιχεία αυτά που αφορούν στην Π.Ο.Τ.Α. θα αναρτηθούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα σε μελλοντική ανάρτηση. Αξίζει όμως να σημειώθεί πως ενώ η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει στην κατοχή της τη συγκεκριμένη μελέτη, δεν την έχει καταθέσει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος. Προφανός γιατί δε θέλει να έρθει σε σύγκρουση με την Π.Ο.Τ.Α., αφού το σχέδιο αναφέρει και την Π.Ο.Τ.Α. ως μελλοντική απειλή. Δεν θα πούμε περισσότερα για τον ρόλο της ΕΟΕ στην περιοχή καθώς έχουμε αναφερθεί σε αυτόν σε προηγούμενες αναρτήσεις.

βλέπε επίσης:

Διβάρι Beach Bar - Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία - Π.Ο.Τ.Α. Μεσσηνίας

Αγγελής